Genetica van Kleurmuizen

Genetica.. Veel mensen hebben er van gehoord, maar weten niet precies wat het is. Volgens het woordenboek is genetica de "erfelijkheidsleer". Dat is al een veel gemakkelijker woord om uit te leggen. Erfelijkheid heeft te maken met het overerven van ouder op kind. Een leer is kennis van iets.

Genetica zelf valt te ontleden als gen of genen. Een gen is een stukje informatie in je DNA dat er voor zorgt dat je bent wie je bent. Een voorbeeld van een gen bij mensen is bijvoorbeeld het gen voor je haarkleur en oogkleur, maar ook ziektes kunnen erfelijk zijn.

In het kort is genetica dus het leren kennen van de genen, en daarbij voorspellen hoe de nageslacht er uit zou kunnen zien, en welke ziektes zij zouden kunnen hebben.


DNA, Genen, Allelen en Chromosomen:

DNA is het erfelijke materiaal dat je mee heft gekregen van je ouders. Elke cel in het lichaam bevat zo'n "pakje" met DNA. Die pakjes bevatten strengen, chromosomen genaamd. Elke cel bevat alle eigenschappen van je hele lichaam, dus de cellen in je tenen bevatten ook de genen voor oogkleur, en die in je ogen ook de genen voor de kleur van je haar. Een gen is een stukje DNA dat een specifieke eigenschap met zich meedraagt. Zo heb je bijvoorbeeld het gen voor een zwarte vacht, een rode vacht, een blauwe vacht, maar ook rode ogen, langhaar, lakenvelder, rumpwhite.. Elk gen ligt op een specifiek allel. Een allel is een plaats op een chromosoom waar een cel ligt. Zo ligt het gen voor zwart op hetzelfde allel als het gen voor choco. Hierdoor ontstaat dominantie, war ik later op terug kom. Chromosomen zijn de draden die het DNA vormen. Een muis heeft 40 chromosomen, dat zijn 20 paren. Een eicel en een zaadcel bevatten beide 20 chromosomen. Zodra ze bij elkaar komen heb je dus van elk chromosoom 2 stuks- 1 van je vader en 1 van je moeder. Samen vormen ze dan de 40 chromosomen. Hiervan zijn 2 geslachtschromosomen- de chromosomen die er voor zorgen dat je een man of een vrouw bent. Een vrouw heeft 2 keer een X-chromosoom, een man heeft een X-chromosoom en een Y-chromosoom.

Dominant, Recessief, Homozygoot, Heterozygoot, Raszuiver:

Dominant en recessief zijn erg belangrijk in genetica. Een dominant gen betekend dat het tot uiting komt als het gen aanwezig is. Een recessief gen betekend dat het alleen tot uiting komt als er geen dominant gen is om het tegen te houden. Een reccesief gen komt dus alleen tot uiting als moeder en vader allebij dat gen hebben meegegeven aan de nakomeling. Bij bijvoorbeeld het dominante gen zwart (B) en het recessieve gen choco (b) komt choco alleen tot uiting als de muis bb is(dominante genen geven we aan met een hoofletter, recessieve genen met een kleine letter). Als een muis Bb of BB is komt zwart beide keren tevoorschijn. Een muis die bb of BB is wordt ook wel homozygoot voor die kleur genoemd. Een muis met bb is dus homozygoot voor choco, een muis met BB is homozygoot voor zwart. Een muis die Bb is is heterozygoot. Hij is zwart, maar draagt choco met zich mee. Hij kan dus ook het choco-gen aan zijn kinderen doorgeven! Een muis die zwart is maar als genen Bb heeft is niet raszuiver, omdat hij het chocogen draagt. Een raszuivere muis heeft van alle benodigde genen 2 dezelfden. Een zwarte muis is dus alleen raszuiver als hij of zij aa BB CC DD PP is. Hij kan dan alleen maar zwart doorgeven aan zijn nakomelingen. Een blauwe zilvervosmuis zou aTaT BB cchcch dd PP moeten zijn om raszuiver te zijn. Een hymalayan zou aa BB c ch DD moeten zijn.

Lethaal en sexegebonden
Een gen kan ook lethaal zijn. Dit betekend dat als een muis het gen heeft, hij of zij er aan overlijdt, in homozygote of heterozygote vorm.. Een voorbeeld van een homozygoot lethaal gen is rood, AY. Een muis die AY AY is zal niet worden geboren maar in de baarmoeder overlijden. Een gen kan ook x-chromosomaal zijn, ofwel sexegebonden. X-chromosomaal betekend dat het gen op het x-chromosoom ligt, het gen dat voor vrouwtjes zorgt. Y-chromosomaal is het gen wat op het mannelijke geslachtschromosoom ligt. Er liggen bijna geen genen op het y-chromosoom, daarom spreken we bij "seksegebonden overerving" ook meestal over X-chromosomale overerving.. Een gen als Brindle(Schildpad), MoBr, is een X-chrosomaal, dominant en lethaal gen. Een man met MoBr zal overlijden in de baarmoeder of vlak na de geboorte(meestal 2-3 weken). Een vrouw met MoBr MoBr bestaat niet omdat de mannen overlijden voordat ze nakomelingen kunnen produceren. Alleen een vrouwtje met MoBr mobr zal blijven leven en schilpad worden. Veel ziekten bij mensen liggen ook op het X-chromosoom, zoals kleurenblindheid.

Soorten overerving:

De makkelijkste soort overerving is de monohybride kruising. Dit betekend dat je maar op 1 "set" genen let, en ook alleen kijkt naar wat er uit die combinatie zou komen. We nemen weer als voorbeeld de B-genen, B en b. B is zwart, b is choco. Stel dat we een homozygote zwarte muis en een homozygote choco muis hebben, en die kruisen we onderling. je krijgt dan volgens schema:

x| b | b |
B|Bb|Bb|
B|Bb|Bb|

De man en de vrouw kunnen in dit geval allebei maar 1 gen doorgeven: namelijk B voor de zwarte en b voor de choco. Ze hebben beide 2 keer een B-gen, dus moet je ook 2 keer dat gen opschrijven. In dit geval komen er dus allemaal heterozygote zwarte muizen uit. Alle muisjes dragen choco.

Stel dat we nu een zusje en en broetje onderling met elkaar kruisen. Het vrouwtje is dan Bb maar het mannetje is ook Bb. Dan krijgen we volgend schema:

x| B | b |
B|BB|Bb|
b|Bb|bb |

In dit geval komt er uit de kruising dus 1/4 BB-muizen, die dus homozygoot zwart zijn. 2/4 is Bb, dus heterozygoot, maar zijn wel zwart. 1/4 is bb en dus choco. Als je alleen naar de kleuren kijkt is dus 75% zwart en 25% choco. Natuurlijk kun je nooit exact de aantal kleuren in een nest voorspellen, er kan ook best 100% zwarte muizen uit komen, maar theoretisch gesproken heeft elk jong dat er geboren wordt 25% kans om choco te zijn. Op deze manier kun je de meeste genen wel uitrekenen.

Je hebt ook kruisingen met meerdere genen. Met 2 genen noemen we het dihybride kruisingen, met 3 noemen we het trihybride kruisingen etcetera. In principe werkt rekenen met meerdere genen precies hetzelfde als werken met 1 gen, alleen moet je nu wat vaker hetzelfde doen en daarna nog alles bij elkaar optellen. Een voorbeeldje:

We kruisen een raszuivere blauwe muis met een raszuivere chocomuis. We letten hierbij eerst alleen op de genen van choco en blauw. Dit is dus een dihybride kruising.

De blauwe muis heeft als B-genen BB. De chocomuis heeft daar bb. De chocomuis heeft echter bij de genen voor blauw DD terwijl de blauwe muis daar dd voor heeft.

De B-genen leveren dit schema op:

x| b | b |
B|Bb|Bb|
B|Bb|Bb|

De D-genen elveren dit schema op:
x| d | d |
D|Dd|Dd|
D|Dd|Dd|

Alle jonkies zijn in dit geval dus BbDd- wat betekend dat ze allemaal zwart zijn, maar wel choco en blauw dragen. Kruisen we deze jongen weer onderling, krijgen we volgende schema's:

x| B | b |
B|BB|Bb|
b|Bb|bb |


x| D | d |
D|DD|Dd|
d|Dd|dd |

Nu kun je uit gaan rekenen hoe groot de kans is op een bepaalde kleur. De kans op lilac(choco-blauw, dus bbdd) is bijvoorbeeld 1/4 x 1/4, dus 1/16 kans. De kans op blauw is 3/4 x 1/4, dus 3/16. Bij meerdere genen maak je dus gewoon meerdere kruisingsschemas en werk je daar mee verder.


Dit stuk is geschreven door Annemarie Visser (Google64) en mag niet zonder toestemming verspreid worden.
Het muizenforum

De muizengenen:
Bij muizen zijn er 5 belangrijke genen die de basiskleur van de muizen bepalen. Dit zijn de A-, B-, C-, D-, en P-genen. Hieronder zal ik een korte uitleg geven over de meestvoorkomende genen.

A-genen
AY, Agouti-Yellow. Een extreem dominant gen dat er voor zorgt dat de muis geen ondervacht of ticking heeft maar wel veel rood pigment. De muis wordt dus rood. Als de muis rode ogen heeft wordt het oranje genoemd. Dit gen is lethaal in de homozygote vorm.

avy, dit gen is een niet-lethaal gen wat voor schildpadkleuring zorgt.

A, agouti. Agouti zorgt er voor dat de haren ticking hebben. Dit betekend dat elke haar in 3 lagen is opgedeeld. De onderste laag is vaak blauw-grijzig. De middelste laag is goudbruinig. De bovenste laag is de eigenlijke ticking, en is maar een heel klein deel, dat zwart tot goudbruin is.

aT, tan. Tan zorgt er voor dat de muis een gekleurde buik heeft. Dit kan van dieprood tot lichtgeel, bijna wit zijn.

ae, exteem non-agouti. Dit gen zorgt er voor dat al het goudgele pigment uit de vacht verdwijnt, en je dus een extreem donkere muis krijgt.

a, non-agouti, het gen wat er voor zorgt dat er geen agouti ontstaat.

aw, White-bellied Agouti. Er wordt de laatste tijd gediscussieerd over het feit dat rode zilvervosmuizen wel of niet bestaan. Theoretisch gesproken is zilvervos namelijk aT cchcch, en dat zorgt met Ay voor cremekleurige muizen. Het gen aw komt officieel niet in Nederland voor, maar het lijkt mij dat het dit gen is wat voor de rood zilvervosjes zorgt. aw zorgt er voor dat de muis een witte buik krijgt. In combinatie met agouti levert dit dus een agouti-zilvervos op, het lijkt mij dat in combinatie met AY dit rood zilvervos op met leveren.


B-genen
B, Black, zorgt voor zwart pigment in de vacht.

b, brown, zorgt voor een bruine vacht.

bC, brown Cordovan, zorgt er voor dat de muis erg donkerbuin wordt, bijna zwart. Een muis met b bC is Cordovan.


C-genen
Door de vele combinaties die er mogelijk zijn tussen de c-genen wordt dit ook wel bestempeld als moeilijkste genen.

C- Er vindt geen verdunning van kleuren plaats.

c- Albino, een muis met cc maakt geen pigment aan en heeft dus rode ogen en een spierwitte vacht.

cch- chinchilla. Het rode pigment in de vacht wordt sterk verdunt. Bij gewoon zwart zal dit leiden tot sepia, bij rood tot creme en bij agouti tot zilveragouti. Een muis met aT, tan, zal door cch cch een witte buik krijgen, ook wel zilvervos genoemd.

ch- siamees. Een muis met ch maakt alleen pigment aan op de koude delen van het lichaam- de neus, de kont en de pootjes. Dit zorgt voor "points", donkere vlekken.

ce- extreme verdunning. Dit zordgt er voor dat het pigment van de muis enorm wordt verdunt. Dit kan bijvoorbeeld tot wit DO leiden.

Enkele combinaties: cch c: bij agouti leidt dit tot halfzilveragouti, anders tot sepia
ch c: himalayan(rus)
ce c: Beige
ch cch: Burmees, met het gen voor agouti Silvered Burmese
c cch - Sepiakleuring, met agouti half zilveragouti

Tillia hier op het muizenforum heeft een handig tabelletje gemaakt:

Sommige kleuren in deze tabel kunnen meerdere benamingen hebben, zoals coffee (mud).


D-genen
Dit is een erg makkelijke:
D- geen blauwkleuring
d- Blauwkleuring

P-genen
Ook een makkelijke:
P-Zwartoog(DO)
p-roodoog(RO)

Sommige muizen hebben robijnrode ogen. Dit komt niet door een bepaald gen(dat kan wel, maar ru komt niet voor in Nederland). Robijnrode ogen komt vaak door een gen dat de kleur verdunt, zoals ch(siamees). Ook chocoladekleuringe muizen hebben vaak robijnrode ogen door de verdunningsfactor.


Wat is de genetische code van....

Haarstructuren
Astrex - Rex
Borstelhaar - rst/rst
Frizzy/Teddy/Tessel - fr/fr
Fuzz - pfz/pfz
Haarloos/Naakt - hr/hr of nu/nu
Langhaar - go/go of lgh/lgh
Rex - fz/fz
Satijn - sa/sa

Kleuren met ticking
Blauwagouti - A* B* C* dd P*
Cinnamon - A* bb C* D* P*
Cinnamonargente/Engels rood - A* bb C* D* pp
Geelwildkleur (Argente) - A* B* C* D* pp
Goudagouti - A* B* C* D* P*
Lilacagouti - A* bb C* dd P*
Zilveragouti - A* B* cchcch D* P*
Half Zilveragouti - A* B* c cch D* P*

Eenkleur
Blauw - aa B* C* dd P*
Beige - aa B* ce c D* P*
Champagne - aa bb C* D* pp
Chocolade - aa bb C* D* P*
Crème - AY* B* cchcch D* P* of pp
Duifgrijs - aa B* C* D* pp
Geel - AY*
Leaden blauw - aa B* C* D* P* lnln
Lilac - aa bb C* dd PP
Lilac roodoog/Lavendel - aa bb C* dd pp
Oranje - AY B* C* D* pp
Recessief Rood - aa B* C* D* P* ee
Rood - AY B* C* D* P*
Wit Roodoog -Meerdere codes mogelijk. Meestal albino (cc)
Wit zwartoog - Meerdere codes mogelijk. cece of extreem gevlekt.
Zilver - aa B* C* dd pp
Zilver Zwartoog - aa bb cch cch dd P*(verdunt lilac)
Zwart - aa B* C* D* P*

Uitmonstering
Siamees Blauw - aa B* chch dd P*
Siamees Zwart - aa B* chch D* P*
Burmees - aa B* cchch D* P*
Burmees Blauw - aa B* cch ch dd P*
Burmees Lilac - aa bb cch ch dd P*
Marten Sable- AyaT B* cchch D* P*
Sable - AyaT B* C* D* P*
Verzilverd - sisi
Rus (himalayan) Blauw - aa B* chc dd PP
Rus (himalayan) Zwart - aa B* chc D* P*

Tekeningen
Belted - btdbtd
Bont - ss
Hereford - he/he
Hollander - dudu(of ss)
Lakenvelder - Wbd of Wsh
Rumpwhite - Rw (lethaal)
Schildpad/Brindle - MoBr (lethaal, alleen vrouwen)
Schimmel - W (lethaal)
Tan - aT
Zilvervos - aT cchcch

Geen van deze teksten mogen zonder overleg worden overgenomen..
Copyright: google64 ; Het muizenforum